พนักงานคอมพิวเตอร์

บันทึกสรุปการประชุม: แนวทางการจัดการ IP Address และการยกระดับความปลอดภัยทางไซเบอร์

ข้อมูลการประชุม

* หัวข้อ: การจัดการ IP Address และการยกระดับความปลอดภัยทางไซเบอร์
* วันที่: 31 ตุลาคม 2568
* ผู้เข้าร่วม: เจ้าหน้าที่เทคโนโลยีสารสนเทศจากศาลส่วนกลาง, สำนักงานยุติธรรมภาค, และศาลต่างๆ ทั่วประเทศ


--------------------------------------------------------------------------------


1. บทสรุปสำหรับผู้บริหารและวัตถุประสงค์หลัก

การประชุมครั้งนี้คือการกำหนดทิศทางเชิงกลยุทธ์เพื่อเสริมสร้างเกราะป้องกันทางไซเบอร์ขององค์กรให้แข็งแกร่ง โดยมีเป้าหมายสูงสุดคือการเพิ่มขีดความสามารถในการตอบสนองต่อเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์ หัวใจสำคัญของการริเริ่มนี้ไม่ใช่การตรวจสอบเพื่อจับผิด แต่เป็นการสร้างขีดความสามารถในการปฏิบัติงานที่สำคัญ นั่นคือ การลดระยะเวลาในการแก้ไขปัญหา (Incident Resolution Time) ลงอย่างมีนัยสำคัญ ผ่านการทำงานร่วมกันอย่างเป็นระบบ เพื่อให้สามารถระงับภัยคุกคามได้อย่างรวดเร็ว ปกป้องทรัพย์สินข้อมูลที่สำคัญ และสร้างความเชื่อมั่นในการปฏิบัติงานบนโครงสร้างพื้นฐานดิจิทัลขององค์กร

วัตถุประสงค์หลัก 3 ประการที่ได้จากการประชุม มีดังนี้:

* การจัดทำทะเบียนทรัพย์สินดิจิทัล (Digital Asset Inventory): ผ่านระบบบริหารจัดการ IP Address (CJIP) เพื่อสร้างฐานข้อมูลที่สมบูรณ์และเป็นปัจจุบัน ทำให้ทราบว่าอุปกรณ์ใดเป็นของหน่วยงานใด และใครคือผู้รับผิดชอบที่ชัดเจน
* การเสริมความแข็งแกร่งของอุปกรณ์ปลายทาง (Endpoint Security): โดยเน้นย้ำถึงความจำเป็นเร่งด่วนในการติดตั้ง Endpoint Detection and Response (EDR) บนเครื่องแม่ข่าย (Server) ทุกเครื่อง เพื่อป้องกันข้อมูลสำคัญซึ่งเป็นเป้าหมายหลักของการโจมตี
* การสร้างความชัดเจนในนโยบายและแนวปฏิบัติ: เพื่อกำหนดมาตรฐานความปลอดภัยร่วมกันทั่วทั้งองค์กร โดยเฉพาะอย่างยิ่งในประเด็นที่มีความเสี่ยงสูง เช่น การบริหารจัดการเครือข่าย Wi-Fi และการติดตั้งใช้งานซอฟต์แวร์ที่ไม่ได้รับอนุญาต

ขั้นตอนแรกที่สำคัญที่สุดในการบรรลุเป้าหมายเหล่านี้ คือการนำระบบบริหารจัดการ IP Address (CJIP) มาใช้งานอย่างจริงจังและครอบคลุมทั่วทั้งองค์กร

2. ระบบบริหารจัดการ IP Address (CJIP): นโยบายและขั้นตอนการดำเนินงาน

การบริหารจัดการ IP Address อย่างเป็นระบบ คือรากฐานที่สำคัญของการบริหารจัดการทรัพย์สินทางไซเบอร์ (Cyber Asset Management) ซึ่งช่วยให้หน่วยงานเทคโนโลยีสารสนเทศสามารถมองเห็นภาพรวมของอุปกรณ์ทั้งหมดที่เชื่อมต่ออยู่ในเครือข่าย และเป็นข้อมูลตั้งต้นที่จำเป็นอย่างยิ่งในการสืบสวนและรับมือกับภัยคุกคามทางไซเบอร์ได้อย่างทันท่วงที

หลักการและประโยชน์

การจัดทำทะเบียน IP Address ผ่านระบบ CJIP มีประโยชน์หลัก 3 ประการ ดังนี้:

* การระบุตัวตนอุปกรณ์ที่รวดเร็ว: เมื่อเกิดเหตุการณ์ผิดปกติที่ตรวจพบจาก IP Address เพียงอย่างเดียว ระบบจะช่วยให้สามารถระบุได้ทันทีว่า "เครื่องนี้อยู่ศาลไหน และเป็นเครื่องของใคร" ซึ่งช่วยลดระยะเวลาในการตรวจสอบและแก้ไขปัญหาได้อย่างมหาศาล
* การบริหารจัดการทรัพย์สินที่มีประสิทธิภาพ: ระบบ CJIP ไม่เพียงแต่ช่วยในการจัดสรร IP Address ที่ยังว่างอยู่ แต่ยังสามารถใช้บันทึกข้อมูลสำคัญของอุปกรณ์แต่ละชิ้น เช่น MAC Address, ชื่อเครื่อง (Hostname) และรายละเอียดอื่นๆ เพื่อใช้เป็นฐานข้อมูลทรัพย์สินดิจิทัลของหน่วยงานได้
* การสร้างความรับผิดชอบร่วมกัน: ระบบถูกออกแบบตามลำดับชั้นความรับผิดชอบ โดย ส่วนกลาง จะเห็นภาพรวมของทุกหน่วยงาน, ส่วนภาค จะเห็นข้อมูลของทุกศาลในสังกัดของตน และ แต่ละศาล จะเห็นข้อมูลเฉพาะทรัพย์สินของตนเอง ซึ่งโครงสร้างนี้ช่วยให้เกิดการตรวจสอบซึ่งกันและกัน และเอื้อให้เกิดการช่วยเหลือสนับสนุนระหว่างหน่วยงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ

ขั้นตอนการดำเนินงาน (สิ่งที่ต้องดำเนินการ)

เจ้าหน้าที่ศาลทุกแห่งจะต้องดำเนินการตามขั้นตอนต่อไปนี้เพื่อนำข้อมูลเข้าระบบ:

1. สแกนเครือข่าย: ดำเนินการสแกน IP Address ทั้งในเครือข่าย LAN และ Wi-Fi ทั้งหมด เพื่อรวบรวมข้อมูลอุปกรณ์ให้ครบถ้วนที่สุด
2. นำเข้าข้อมูล: นำไฟล์ CSV ที่ได้จากโปรแกรมสแกน Import เข้าระบบ CJIP (ส่วนกลางมีคู่มือและ Template สำหรับการนำเข้าข้อมูลให้)
3. ระบุเจ้าของ (Owner): กำหนดชื่อผู้รับผิดชอบในระบบ หากเป็นอุปกรณ์ส่วนกลางที่ใช้งานร่วมกัน ให้ระบุชื่อ "ส่วนงาน" เป็นหลัก เช่น งานหน้าบัลลังก์ 01 โดยแต่ละศาลจะต้องมีข้อมูลภายในเพื่อระบุตัวผู้ใช้งานเครื่องดังกล่าวได้
4. เพิ่มข้อมูลอุปกรณ์ใหม่: ในกรณีที่มีอุปกรณ์ใหม่เข้ามาในเครือข่ายภายหลัง สามารถเพิ่มข้อมูลทีละรายการผ่านฟังก์ชัน "Add new IP address" ได้โดยไม่จำเป็นต้องสแกนเครือข่ายใหม่ทั้งหมด

ขอบเขตของอุปกรณ์

เน้นย้ำว่า อุปกรณ์ทุกชิ้นที่เชื่อมต่อเครือข่าย จะต้องถูกบันทึกลงในระบบ CJIP ซึ่งรวมถึงแต่ไม่จำกัดเพียง:

* คอมพิวเตอร์ตั้งโต๊ะ (PC) และ Notebook
* เครื่องแม่ข่าย (Servers)
* เครื่องพิมพ์ (Printers)
* กล้องวงจรปิด (CCTV) และอุปกรณ์ IoT อื่นๆ

โปรดทราบว่าอุปกรณ์ที่ดูเหมือนไม่มีความเสี่ยง เช่น เครื่องพิมพ์และกล้องวงจรปิด ถือเป็นช่องทางการโจมตีที่เป็นที่ทราบกันดี การละเลยไม่ลงทะเบียนอุปกรณ์เหล่านี้จะสร้างจุดบอดด้านความปลอดภัยที่สำคัญและไม่อาจยอมรับได้

นอกเหนือจากการจัดทำทะเบียนอุปกรณ์ให้ครบถ้วนแล้ว การปฏิบัติตามนโยบายด้านความปลอดภัยที่กำหนดขึ้นก็มีความสำคัญอย่างยิ่งยวดในการลดความเสี่ยงโดยรวมขององค์กร

3. นโยบายและข้อบังคับด้านความปลอดภัยทางไซเบอร์ที่สำคัญ

นโยบายเหล่านี้คือมาตรการเชิงป้องกันที่สำคัญซึ่งจะช่วยลดความเสี่ยงและสร้างมาตรฐานความปลอดภัยที่เป็นหนึ่งเดียวกันทั้งองค์กร การปฏิบัติตามอย่างเคร่งครัดคือหัวใจสำคัญในการป้องกันเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์ และจะถูกใช้เป็นตัวชี้วัดประสิทธิภาพด้านความปลอดภัย การไม่ปฏิบัติตาม เช่น การตรวจพบซอฟต์แวร์ที่ไม่ได้รับอนุญาต จะส่งผลกระทบโดยตรงต่อคะแนนการประเมินความปลอดภัยของศาล

นโยบาย/ข้อบังคับ รายละเอียดและแนวปฏิบัติ
การติดตั้ง EDR บนเซิร์ฟเวอร์ ต้องดำเนินการทันที: เซิร์ฟเวอร์ทุกเครื่องต้องติดตั้ง EDR (SentinelOne) โดยลำพังโปรแกรม Antivirus นั้นไม่เพียงพอ เนื่องจากเซิร์ฟเวอร์เป็นที่เก็บข้อมูลคดีที่สำคัญที่สุดและเป็นเป้าหมายหลักของการโจมตี
ความปลอดภัยเครือข่าย Wi-Fi จุดอ่อนสำคัญ: Wi-Fi เป็นช่องโหว่ที่มีความเสี่ยงสูง พึงระลึกไว้เสมอว่า "ความสะดวกนะ มักจะสวนทางกับความปลอดภัยเสมอ" แนวปฏิบัติเบื้องต้นคือควบคุมผู้ใช้งานให้ได้มากที่สุด, ตั้งรหัสผ่านที่รัดกุม และไม่เปิดให้บุคคลภายนอกใช้งานโดยไม่จำเป็น ในอนาคตจะมีระบบยืนยันตัวตนส่วนกลาง (Authentication) เข้ามาควบคุม
ซอฟต์แวร์ไม่ได้รับอนุญาต ห้ามติดตั้งเด็ดขาดบนเซิร์ฟเวอร์: ห้ามติดตั้งโปรแกรมละเมิดลิขสิทธิ์และโปรแกรมที่ไม่เกี่ยวข้องกับงาน แม้แต่ซอฟต์แวร์ที่ติดตั้งเพื่อความบันเทิง เช่น โปรแกรมคาราโอเกะที่พบบนเซิร์ฟเวอร์ ถือเป็นการนำความเสี่ยงที่ไม่จำเป็นเข้ามาและเป็นการละเมิดนโยบายนี้โดยตรง
การใช้งานอุปกรณ์เก่า มีความเสี่ยงสูง: ห้ามนำอุปกรณ์ที่ถูกตัดจำหน่ายหรือหมดอายุการใช้งาน (PC เกิน 7 ปี, Server เกิน 5 ปี) กลับมาเชื่อมต่อเครือข่ายของสำนักงาน เนื่องจากไม่มีการอัปเดตความปลอดภัยและอาจกลายเป็นช่องโหว่ได้

ความสำเร็จในการบังคับใช้นโยบายเหล่านี้ไม่ได้เป็นเพียงภารกิจทางเทคนิค แต่เป็นความรับผิดชอบร่วมกันซึ่งเป็นรากฐานสำคัญต่อความสมบูรณ์ของการดำเนินงานในกระบวนการยุติธรรม

4. สรุปประเด็นถาม-ตอบ และข้อชี้แจงเพิ่มเติม

ส่วนนี้ได้รวบรวมคำถามสำคัญที่เกิดขึ้นในระหว่างการประชุมและคำชี้แจงจากส่วนกลาง เพื่อสร้างความเข้าใจที่ตรงกันและลดความสับสนในการปฏิบัติงาน

คำถาม: กรณีที่ศาลใช้ DHCP ทำให้ IP Address ไม่คงที่ จะจัดการอย่างไร? คำตอบ: ในเบื้องต้น ให้จัดเก็บข้อมูล MAC Address, ชื่ออุปกรณ์, และเจ้าของ (Owner) ไว้ก่อน ซึ่งจะช่วยให้ติดตามได้ในระดับหนึ่ง ส่วนกลางกำลังหาแนวทางแก้ไขปัญหานี้ในระยะยาว เช่น การทำ MAC Binding ที่ Firewall ซึ่งจะกำหนดค่าจากส่วนกลางทำให้ผู้ใช้งานยังคงได้รับ IP ผ่าน DHCP ได้ตามปกติโดยไม่กระทบต่อการใช้งาน

คำถาม: การนำอุปกรณ์ส่วนตัว (BYOD) หรืออุปกรณ์ของบุคคลภายนอก (เช่น ทนาย) มาเชื่อมต่อเครือข่ายทำได้หรือไม่? คำตอบ: ไม่สามารถทำได้โดยพลการ เจ้าหน้าที่ IT ต้องยึดถือนโยบายส่วนกลางเป็นหลัก หากมีความจำเป็นต้องเชื่อมต่อ จะต้องทำหนังสือขออนุญาตมายังส่วนกลางเพื่อพิจารณาเป็นกรณีไป เจ้าหน้าที่ IT ไม่ควรอนุญาตด้วยตนเองโดยเด็ดขาด

คำถาม: เจ้าหน้าที่ IT สามารถใช้โปรแกรม Remote Desktop (เช่น TeamViewer) เพื่อช่วยเหลือผู้ใช้งานได้หรือไม่? คำตอบ: สามารถทำได้เฉพาะ ภายในเครือข่ายของศาลเท่านั้น และทุกครั้งที่ดำเนินการ ควรมีพยานรับทราบ (เช่น แจ้งหัวหน้าส่วนงาน) เพื่อความโปร่งใสและป้องกันปัญหาที่อาจเกิดขึ้นในภายหลัง

คำถาม: ใครเป็นผู้รับผิดชอบในการติดตามแจ้งเตือนด้านความปลอดภัย (Monitoring)? คำตอบ: ส่วนกลาง มีทีมงานและที่ปรึกษาเฝ้าระวังตลอด 24x7 ซึ่งเป็นภารกิจหลัก ส่วนภาค จะมีสิทธิ์ในการเข้าดูข้อมูลของศาลในสังกัดเพื่อช่วยเป็นพี่เลี้ยงและสนับสนุนการทำงาน แต่ไม่ใช่ภารกิจหลักที่ต้องเฝ้าระวังตลอดเวลา

5. ขั้นตอนต่อไปและแผนการดำเนินงาน (Action Plan)

การประชุมครั้งนี้เป็นจุดเริ่มต้นของการยกระดับความปลอดภัยอย่างเป็นรูปธรรม ซึ่งต้องอาศัยความร่วมมือจากทุกศาลในการผลักดันให้เกิดผลลัพธ์เพื่อสร้างสภาพแวดล้อมทางดิจิทัลที่ปลอดภัยและน่าเชื่อถือ

แผนการดำเนินงานในอนาคตอันใกล้:

* สำหรับทุกศาล:
  1. ดำเนินการทันที: เริ่มกระบวนการสแกนและนำเข้าข้อมูล IP Address เข้าระบบ CJIP ให้ครอบคลุมที่สุดเท่าที่จะทำได้
  2. ดำเนินการทันที: ตรวจสอบและติดตั้ง EDR บนเซิร์ฟเวอร์ทุกเครื่องที่ยังไม่ได้ติดตั้ง เพื่อปิดช่องว่างด้านความปลอดภัยที่สำคัญที่สุด
* จากส่วนกลาง:
  1. เร็วๆ นี้: จะมีหนังสือเวียนอย่างเป็นทางการเกี่ยวกับแนวปฏิบัติเรื่องการจัดการ IP Address (CJIP) เพื่อเป็นมาตรฐานเดียวกันทั่วประเทศ
  2. เร็วๆ นี้: จะมีการส่ง Template แผนรับมือภัยคุกคามทางไซเบอร์และ Ransomware เพื่อให้แต่ละศาลนำไปปรับใช้และฝึกซ้อมเตรียมความพร้อม

เป้าหมายร่วมกันของเราไม่ใช่แค่การสร้างโครงสร้างพื้นฐานที่ปลอดภัย แต่คือการสร้างวัฒนธรรมองค์กรที่ตระหนักรู้และพร้อมรับมือกับภัยคุกคามทางไซเบอร์ นี่คือเสาหลักที่สำคัญในการปรับปรุงองค์กรสู่ยุคดิจิทัลอย่างแท้จริง ซึ่งจะช่วยให้บุคลากรทุกคนสามารถปฏิบัติภารกิจได้อย่างมั่นใจและมีประสิทธิภาพสูงสุด